မျိုး၏စကားအတိုင်းဖော်ပြရလျှင် “ စစ်တပ်ကအောင်မြင်ခဲ့ပါသလား ဒီမေးခွန်းရဲ့အဖြေကိုကျွန်တော်ဖြေရရင် မအောင်မြင်ပါဘူး လို့ပဲပြောပါမယ့်”ဟုဖြစ်သည်။ ယင်းမှာ ဖဲလ်စတိန်းပြောသည့် “အာဏာရှင်များရဲ့ဒစ်ဂျစ်တယ်အကျဉ်းအကြပ်” ကို ကိုင်တွယ်ရမည့် လမ်းကြောင်း သိနိုင်စွမ်းမရှိသည့်စစ်ကောင်စီ၏ အရည်အချင်းညံဖျင်းမှုကြောင့် တစိပ်တပိုင်းဖြစ်သလို၊ ဖိနှိပ်ခံရမှု့များကိုရှောင်ကွင်း ဖောက်ထွက်နိုင်သည့် အရပ်သားများ၏ အရည်အချင်း ကြောင့်ဟုလည်းပြောရမှာဖြစ်ပါသည်။ ဖိနှိပ်ခံရလျက်နှင့်ပင်မြန်မာနိုင်ငံတဝှမ်း ရှိအင်တာနက်သုံးစွဲသူများ မှ စစ်အာဏာသိမ်းခြင်းကိုဆန့်ကျင်သည့် ဒစ်ဂျစ်တယ်ယဉ်ကျေးမှု့ကိုအောင်မြင်စွာဖြစ်ထွန်းစေခဲ့ပြီး ထိုမှတဆင့် ဆန္ဒဖော်ထုတ်သည့်နည်းသစ်များ ၊ လူမှု့ အသိုင်းအဝိုင်းများစွာပေါက်ဖွားစေခဲ့ပြီး အချင်းချင်းလည်း အန္တရာယ်မှလုံခြုံစေရန်စောင့်ရှောက်နိုင်ခဲ့သည်။

မြန်မာနိုင်ငံမှဆန္ဒထုတ်ဖော်သူများ၏ ဖန်တီးနိုင်မှုအရည်အချင်းကို နိုင်ငံတကာက သတိထားမိခဲ့ကြရာဒစ်ဂျစ်တယ်လောကထဲသို့ပါ ပျံ့နှံ့ရောက်ရှိလာသည်။ထိုအကြောင်းအရာနှင့်ပတ်သက် ၍ Saijai က အချက်(၃)ချက်သတိပြုမိသည်။ ပထမအချက်မှာအရပ်သားများ ကဘေးကင်းလုံခြုံစေရန်နှင့်ပိတ်ဆို့မှုကိုရှောင်ကွင်းရန် အင်တာနက်သုံးကြသည်၊ ဥပမာ စောင့်ကြည့်ထောက်လှမ်းခံရ မည်ကို စိုးရိမ်ပူပန်မှုများမြင့်မားနေသည့်ကြားက တဖက်နှင့်တဖက် လျို့ဝှက်ပြောဆိုနိုင်သည့် Signal  ကို အရပ်သားများ ပြောင်းသုံးကြသည်။ ဒုတိယ အချက်အနေနှင့် သုံးစွဲနိုင်သည့်application ပေါ်မူတည်ပြီး အရပ်သားများမှ ဆန္ဒထုတ်ဖေါ်သည့်နည်း ကိုပုံစံပြောင်း ကြသည်။ အာဏာသိမ်းကာလတွင် တွစ်တာ အထူး လူသိများထင်ရှားလာသည်၊ အကြောင်းမှာ ဆန္ဒထုတ်ဖော်သူများ တွစ်တာမှတဆင့် ပြင်ပကမ္ဘာနှင့်ဆက်သွယ်ရာတွင်ပိုမိုထိရောက်သည့်အတွက်ဖြစ်သည်ဟု Saijai ကဥပမာ ပြသည်။ သတင်းမီဒီယာမှထုတ်ပြန်သည့် သတင်းများပိတ်ပင်ခံရသည့်အချိန်တွင် မိမိ တွစ်တာ အချင်းချင်း မှဖြစ်စေ တရားဝင်ရှိနေသောတွစ်တာသတင်းဌာနများမှ ဖြစ်စေ အရပ်သားများက တွစ်တာကိုသုံးပြီး သတင်းရယူကြသည်။

#whatshappeninginmyanmar ကဲ့သို့ ခေတ်နှင့်အညီ Hashtag များသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အာဏာသိမ်းမှုကိုဆန့်ကျင်သည့် ပြည်သူများ၏စိတ်ခံစားမှု့ကိုသက်သေထူချက်ဖြစ်သည်။ ဆန္ဒထုတ်ဖော်သူများ က တွစ်တာကိုသုံးပြီးနာမည်ကျော်သတင်းထောက်များ ကိုလည်း tag တွဲသည်၊ ထိုနည်းဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံအပေါ်  “နိုင်ငံတကာမှအာရုံစိုက်လာစေရန်” ဖြစ်သည်။  ဆန္ဒထုတ်ဖော်သူများက တွစ်တာ၏ တစ်ဦး မှ တစ်ဦး သို့ဆက်သွယ်ခြင်း နှင့် အများ မှ အများသို့ဆက်သွယ်ခြင်း နှစ်မျိုး စလုံးကို အကျိုးရှိရှိထိရောက်အောင် အသုံးပြုကြသည်။ တတိယအချက် တွင် အင်တာနက်ကိုသုံးပြီး ဆန္ဒပြသူများ တစ်ယောက်နှင့်တစ်ယောက် အားပေးကူညီ ကြကြောင်း Saijai ကဆွေးနွေးခဲ့သည်။ ဆန္ဒဖော်ထုတ်သူများသည်မြို့ကြီးများတွင် ရဲတပ်ဖွဲ့တည်နေရာကို လမ်းကြောင်း ရှာဖွေနိုင်သော OpenStreetMap မြေပုံကိုသုံးသကဲ့သို့ Way Way Nay app သည်စစ်တပ်နှင့်ဆက်စပ်မှု့ရှိသည့်လူပုဂ္ဂိုလ်များလုပ်ငန်းများကိုဖော် ပြသဖြင့် သပိတ်မှောက်လှုပ်ရှားမှုများလွယ်ကူစေပြီး ချိတ်ဆက်ရ လည်း လွယ်ကူစေသည်။ ထို app များသုံးခြင်းက အွန်လိုင်း ချိတ်ဆက်မှု့များသည် လိုင်းပေါ်မှာမရှိသည့် ဆန္ဒထုတ်ဖော်သူများကိုမည်သို့ ဖြည့်တင်းကူညီရာရောက်သည်ကိုပြနေသည်။  လိုင်းပေါ်မှာမဟုတ်သည့် ရက်စက်ကြမ်းတမ်းစွာ ဖြိုခွင်းမှု များကြားကပင်၊ အွန်လိုင်းပေါ် ကလူမှု့ အသိုင်းအဝိုင်းကိုလည်း ဆန္ဒထုတ်ဖော်သူများကလှုံ့ဆော်နိုင်ကြောင်းပြသည်။ “ လူငယ်တွေဟာ စိတ်မကျေနပ်မှုကို အခြားတမျိုး နဲ့ဖော်ပြပြီး  ဒေါသကို အသစ်အဆန်းတွေအဖြစ် ဖန်တီး ပြောင်းလဲယူ နိုင်ကြတယ်၊ သူတို့အချင်းချင်း အားပေးကူညီနေတာတွေ့ရတာလည်းကျွန်တော့် ရင်ထဲတကယ်ခံစား ရတယ် “ဟု Saijai ကပြောပါသည်။

မြို့ကြီးများတွင် ခေတ်မီစမတ်ဖုန်းများ ကိုင်နိုင်ခြင်းကလည်း၊ သတင်းထောက်ဆိုလျှင် ပြည်တွင်းဖြစ်စေ ပြည်ပသတင်းမီဒီယာ ကဖြစ်စေ ဖမ်းဆီးခံရခြင်း၊ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခံရခြင်း နှင့်ထောင်ကျ ခြင်း တို့ကြုံရသည့်မီဒီယာကို မုန်းတီးရန်ရှာသည့်အခြေအနေ တွင် အရပ်သားပြည်သူများမှသတင်းထောက်များကို ကူညီနိုင်ခွင့်ရစေသည်။ နှိမ်နင်းဖြိုခွဲပုံဗီဒီယို ဓါတ်ပုံများကိုရိုက်ကူးပြီး လိုင်းပေါ်တင်ကာ လူမှုကွန်ယက်တွင် မျှဝေသည်။ ယင်းမှာ မီဒီယာအသုံးပြုသူများနှင့် သတင်းထောက်များ၏ဆက်ဆံရေး အပြောင်းအရွေ့ဖြစ်သည်ဟု အဲလက်စ် ကရှင်းပြသည်။ သတင်းထောက်များအနေဖြင့် အန္တရာယ်အလွန်ကြီးမားသဖြင့် လူအုပ်ထဲတွင်မိမိမည်သူမည်ဝါဖြစ်ပါသည်ဟုပြောဆိုရသည့်အခါ မိမိမှ သတင်းပေးသည်ထက် အရပ်သားပြည်သူများ၏ သတင်းပေးချက်အပေါ် မှီခိုအားထားနေရသည်။ အရပ်သားပြည်သူများဖက်ကလည်း သူတို့ လုပ်ဆောင်ရမည့်အပိုင်းကိုချက်ခြင်း အဆင်ပြေအောင်ကူညီကြပါသည်။ သတင်းထောက်များကို ပြည်သူမှပေး သောဗီဒီယိုများမှာ အာဏာသိမ်းခါစကာလ ကပေးသောဗီဒီယိုများထက် ယေဘုယျအားဖြင့် ပိုကြည်လင်ပြီး သတင်းထောက်များလိုချင်သည့်အချက်များဖြစ်သည့် နေ့ရက်၊အချိန်၊နေရာတို့ပါ ပါဝင်သည်။ ထိုကဲ့သို့ ဗီဒီယိုများမှာ အရေးပါသော်လည်း အရပ်သားများအတွက် အန္တရာယ်ကို ဖိတ်ခေါ်နေသည်။ ဥပမာ ဆန္ဒ ပြသူများ ပေးသည့် ဗီဒီယို မှ မြေပြင်အမှတ်အသား၊ မည်သည့်နေရာဆိုသည့် အတိအကျပုံရိပ်ဖမ်းစံနစ်တို့ပါဝင်သဖြင့်  နှိမ်နင်းဖြိုခွင်းရန် နှိုးဆော်နေသကဲ့သို့ဖြစ်သည်။ အာဏာသိမ်းအလွန်ကာလ မြန်မာပြည်တွင် ဒစ်ဂျစ်တယ်လုံခြုံရေး အသိမှာ ထိတ်တန်းအရေးကြီးကြောင်း ယင်းအန္တရာယ်များက ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ညွှန်ပြနေသည်။

အင်တာနက်သည်  အာဏာသိမ်းအပြီး ဆန့်ကျင်တော်လှန်ရာတွင် အသွင်တမျိုးဖြင့် ဆက်သွယ်ပေးလေသည်၊ ထိုအရာမှာလျို့ဝှက် စာရွက်စာတမ်းများပေါက်ကြားခြင်းပင်။ ဤနည်းဖြင့်ပေါက်ကြားနိုင်ခြေမြင့်ကြောင်းအဲလက်စ် က TOTAL ပြင်သစ်ရေနံကုမ္ဗဏီနှင့် ဥပမာပြသွားသည်။ စစ်တပ်နှင့် ချိတ်ဆက်သဖြင့် TOTAL အကျိုးအမြတ်မည်သို့ရနေပုံကို မေလဆန်းတွင် Justice for Myanmar ဆိုသည့် လှုပ်ရှားတက်ကြွသည့်အဖွဲ့က၊ ပေါက်ကြားသည့်မှတ်တမ်းစာရွက်စာတမ်း များကို အသုံးပြုပြီး ပြသသွားသည်။ TOTAL လည်းဖိအားပေးခံရသဖြင့် ထိုအချိန်မှစ၍  စစ်တပ်သို့ အမြတ်ငွေကြေးခွဲဝေပေးခြင်းကို ရပ်ဆိုင်းခဲ့သည်။ “ဒီလိုသတင်းအချက် အလက်တွေက ပေါက်ကြားစေချင်သူမရှိပဲ ကျွန်တော်တို့ဘယ်လိုမှ ရနိုင်မှာမဟုတ်ဘူး၊ လူမှုမီဒီယာကွန်ယက်မှတဆင့် ပေါက်ကြား သည်အထိသတင်းကိုလုံလုံခြုံခြုံနဲ့ နာမည်မပေါ်အောင် ထုတ်သွားနိုင်တာဟုအဲလက်စ် က ပြောဆိုသည်။ယခုသုံးသပ်  ဆွေးနွေးပွဲကို နိုင်ငံတကာမှ နားထောင် နေသူများကိုလည်း မီဒီယာကဏ္ဍ (ပုဂ္ဂလိကပိုင် လုပ်ရင်) လွတ်လပ်မှာ ပါဟု အနောက်နိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီ အတွေ့အကြုံများကိုအခြေခံသည့် ယူဆချက်များကို မေ့ထားလိုက်ရန်  အဲလက်စ်ကတိုက်တွန်း လိုက်သည်။  အရေးကြီးသည့် သတင်းအချက်အလက်များကို အများတကာကြည့်ရှု နိုင်သည့် မီဒီယာအားပြည်သူများလက်လှမ်းမမီနိုင်သည့် မြန်မာပြည်တွင် လက်ရှိဖြစ်ပျက်နေသည်များကို မှတ်တမ်းတင်ထားရန်လိုအပ်ချက်ကိုလျှော့တွက်၍ မဖြစ်ပေ။

နောက်ဆုံးတွင် စစ်ကောင်စီ၏ ဗရမ်းဗတာ အင်တာနက် ပိတ်ဆို့မှု့များရှိသည့်ကြားကပင် အရပ်သားပြည်သူများအွန်လိုင်းပေါ်ဆက်လက် နေနိုင်အောင် ကြံဖန်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ ဥပမာ – အာဏာသိမ်းပြီးပထမသီတင်းပါတ်လောက်ကစ ၍ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်နှင့် အခြား ပိတ်ထားသော ဝက်ဘ်ဆိုက်များသို့ဝင်ရန်VPNs များသုံးပြီး  အကွာအဝေးတို ဆက်သွယ်ပြောဆိုရန်အတွက် mesh network ကဲ့သို့အကွက်ကွန်ယက် ကိုသုံးသည်။ အာဏာသိမ်းပြီးရက်များအတွင်း ဒစ်ဂျစ်တယ် အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားသူများက မိုဘိုင်းဒေတာထက်စာလျှင်တာတို Bluetooth နည်းပညာကိုသုံးပြီး အကွက်ကွန်ယက် မက်ဆေ့ချ်စာပို့နိုင်သော Bridgefy app ကိုသုံးရန် ဆော်သြခဲ့ကြသည်။ အွန်လိုင်းပေါ်ဆက်ပြီး နေနိုင်အောင်အားထုတ်ကြိုးပမ်းကြသည့်ပြည်သူပြည်သား များ၏ အောင်မြင်မှုကို ဖေဖေါ်ဝါရီလမှ ဧပြီလ အတွင်း နိုင်ငံတဝှမ်းဆင်နွှဲခဲ့ကြသည့် အကြောင်းအရာ ခေါင်းစဉ်အလိုက် ဆန္ဒထုတ်ဖော်ပွဲများတွင်တွေ့မြင်နိုင်သည် ဟုအဲလက်စ်က ဆက်ပြောပါသည်။ လမ်းပေါ်တွင် ဆန္ဒပြသူများက သူတို့၏စည်းလုံးညီညွှတ်မှု့ကို ချိတ်ဆက်မှုရှိရှိ နည်းဗျူဟာများ၊ သင်္ကေတများဖြင့်  ပြသ သွားခဲ့ကြသည်။ ၎င်းတို့တွင် ဖရဲသီးများ၊ ဆေးခြယ်ထားသည့်ကြက်ဥများ နှင့် ဖိနပ်များ ပါဝင်သည်။ ယင်းသို့ အားလုံးတညီတညာ တည်းကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက်ရန်မှာ အရပ်သားပြည်သူများအွန်လိုင်းပေါ်ရှိမနေပဲ မည်သို့မှမဖြစ်နိုင်ပေ။ တခါသုံးပြီး လွှင့်ပစ်လို့ရသည့်ဖုန်းများနှင့် မိမိနေထိုင်ရာအိမ်ကို ဝင်ရောက်စီးနင်းရှာဖွေခံရချိန်နှင့်စစ်တပ်၏စစ်ဆေးရေးနေရာများတွင် ဒစ်ဂျစ်တယ် ဆက်သွယ်ချက်များကို ဝှက်ထားနိုင်သည့် Android app Second Space  များတွင်ကျယ်စွာအသုံးပြုလာခြင်းကိုလည်း မျိုးကထောက် ပြသည်။ အင်တာနက် တင်းကြပ်ခြင်းပြဿနာကိုဖြေရှင်းနိုင်မည့် စိတ်ကူးကောင်းများကိုလည်း လှုပ်ရှားတက်ကြွသူများက ထပ်မံရှာဖွေ နေလျက်ရှိသည်။ “ ‘StarLink ’ ကတော့အကောင်းဆုံးနောက်တနည်းဖြစ်မယ်ထင်တယ်” ဟု SpaceX မှ ဦးဆုံးလမ်းပြခဲ့သည့် ဂြိုလ်တု အင်တာနက် စံနစ်ကို မျိုးကရည်ညွှန်းခဲ့သည်။ မြန်မာပြည်သူပြည်သားများကို StarLink ပေးရန် တွစ်တာဖြင့်စည်းရုံး လှုံ့ ဆော်ပေးခြင်း ရှိခဲ့သည်။ ဤ နယ်ပယ်တွင် ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုခန့် အလုပ်လုပ်ခဲ့သူ မျိုး အနေဖြင့်  “ယခု အကြပ်အတည်းကာလအတွင်းအဆိုးထဲက အကောင်း လို့ ဆိုရမှာက ဒစ်ဂျစ်တယ် လုံခြုံရေးအကြောင်း ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်သိရှိမှုမြင့်တက်လာတာပဲနှစ်ပေါင်းများစွာမြန်မာ ပြည်ထဲကို စမတ်ဖုန်း တွေ ဝင်ရောက်ထိုးဖောက်လာတဲ့ နှုန်းက မြန်မာလူဦးရေရဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ်ပိုင်းဆိုင်ရာသိနားလည်မှုနှုန်းကို ကျော်နေခဲ့တာ့အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ဒစ်ဂျစ်တယ် လုံခြုံရေးက အသက်ရှင်ရပ်တည်ရေးပညာတစ်ခု လိုဖြစ်လာတဲ့ဒစ်ဂျစ် တယ်လုံခြုံမှု့ အကြောင်းမသိရင် အပြင်ထွက်လို့မရဘူး” ဟုပြောပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဆန္ဒပြပွဲများကို စိတ်ကူးယဉ်မဆန်ကြဖို့ သုံးသပ်ဆွေးနွေးသူအားလုံးကသတိပေးပါသည်။ အဲလက်စ်ပြောသကဲ့သို့ပင် “မြန်မာပြည်မှာဒစ်ဂျစ်တယ် အသိပညာဆိုတာ လိုအပ်ချက်အရမွေးဖွားလာတာဆန်းသစ်တည်ထွင်ယုံသက်သက်မဟုတ်ဘူး ” ဆန္ဒပြသူများအနေဖြင့် စစ်ကောင်စီ၏ စောင့်ကြည့် ထောက်လှမ်းနိုင်စွမ်း ကို ပိုသိဖို့လိုပြီး သို့မှသာ အွန်လိုင်းပေါ်တွင်အမြဲနေနိုင်မည့် နည်းလမ်းများကိုလည်း ရှာဖွေနိုင်မည် ဟု မျိုးက ဆက်လက်ထောက်ပြသည်။ ထိုအခါမှသာ အာဏာသိမ်းမှုကိုဆန့်ကျင်သည့် ဒစ်ဂျစ်တယ် ယဉ်ကျေးမှု့ ဆက်လက်တည်တံ့နိုင်မည် ဖြစ်သည်။