ယခုပို့စ်သည် Tea Circle လဘက်ရည်ဝိုင်း နှင့် Columbia University ရှိ Institute for the Study of Human Rights တို့ပူးပေါင်းမှုတစိတ်တဒေသဖြစ်ပြီး ISHR မှလက်ခံကျင်းပနေသော မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာနှီးနောဖလှယ်ပွဲများမှတင်ပြချက်များကိုပြန်လည်ရေးသားမျှဝေရန်ဖြစ်ပါသည်။
ခရစ္စတီနာ အဲဘာဘက်ခ် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရNUG အဖွဲ့ မှာဝန်ကြီးဌာနဘယ်လိုဖွဲ့ စည်း ဖြစ်ပေါ်လာပါသလဲရှင့်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်သမ္မတဦးဝင်းမြင့်တို့လွတ်မြောက်လာမယ်ဆိုရင်၊ လွတ်မြောက်ပြီးကာလမှာ NUG နဲ့ဆက်ဆံရေးဘယ်လိုရှိမယ်လို့ဝန်ကြီးအနေနဲ့ယုံကြည်ပါသလဲ ဆိုတာရှင်းပြပေးနိုင်မလား။ နောက်ဆုံးအနေနဲ့အဲဒီအခြေအနေမှာ ဝန်ကြီးစိတ်ကူးထားတဲ့ မိမိရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကရောဘယ်လိုမျိုးပါလဲ။
ဦးအောင်မျိုးမင်း ဒါမေးခွန်းကောင်းတစ်ခုပါ။ NUG ကို ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲမှာရွေးကောက်တင် မြှောက်ခံရတဲ့ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တွေနဲ့ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ CRPH ကနေ တည်ထောင်လိုက်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေအတိုင်း လွှတ်တော်ကနေအစိုးရအသစ်ဖွဲ့မှာကို တပ်ကမလိုလားခဲ့ ပါဘူး။ ဒီတော့သူတို့အတင်း ဖျာဝင်ခင်းတယ်၊ အစိုးရအသစ်မဖွဲ့ခင် သူတို့အာဏာသိမ်းတယ်။ ပထမဆုံး သူတို့လုပ်တာကတော့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်၊သမ္မတကြီးနဲ့အခြားအစိုးရအဖွဲ့ဝင်တွေကိုဖမ်းဆီးတာပဲ။ ခုထိလည်းဒီပုဂ္ဂိုလ်တွေဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံရဆဲပါ။ ဒါပေမယ့်CRPH ကသတ္တိရှိရှိယာယီအစိုးရဖွဲ့လိုက် နိုင်တယ်။ ဒါကဥပဒေပြုရေးလုပ်ငန်းစဉ်အတွက်ပဲဖြစ်ပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့အသင့်ပြင်ဆင်နိုင်အောင် အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့လိုအပ်ခဲ့ပါတယ်။ နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်နဲ့သမ္မတကြီးတို့ဖမ်းဆီးခံထားရတော့ သူတို့နဲ့လည်းဘယ်လိုမှဆက်သွယ်လို့မရခဲ့ဘူး။ သို့သော် CRPH ကတော့ အခုလိုတရားဝင်အစိုးရ တစ်ရပ်ကဲ့သို့ ဆောင်ရွက်တာမှန်ကန်တဲ့ လုပ်ရပ်တစ်ခုလို့တွေးတယ်၊ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့သူတို့က တရားဝင်ရွေးကောက်ခံလွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်တွေဖြစ်လို့၊ သူတို့မှာတရားဝင်အစိုးရ ဖွဲ့ဖို့တာဝန် နဲ့ဝတ္တရားရှိလို့ဖြစ်တယ်။ NUG ဖွဲ့စည်းချိန်မှာဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကတိုင်ပင်ဆွေးနွေးတဲ့ထဲမှာ မပါခဲ့ဘူး၊ ဒါပေမယ့်တခြားသတင်းရင်းမြစ်တွေကနေတဆင့်ဒီအကြောင်းကိုသူကြားတယ်။ သူဘာမှ မပြောခဲ့ပါဘူး။ NUG ရဲ့ရပ်တည်ချက်အသစ်ကအရင် NLD (အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်) ပါတီဦးဆောင်တဲ့အစိုးရ ရပ်တည်ချက်မျိုးနဲ့တော့နဲနဲကွာတယ်။ NLD ဦးဆောင်တဲ့အစိုးရကတော့ အဖွဲ့တော်တော်များများရဲ့ထောက်ခံချက်ရထားတယ် – ဘာကြောင့်ဆိုတော့တပါတီတည်းက စိုးမိုးထားတဲ့အစိုးရကိုး။ နောက်ဝန်ကြီးနဲ့ဒုဝန်ကြီးတွေကလည်း NLD ထောက်ခံသူအများစုနဲ့ သမ္မတကခန့်ခဲ့တာတွေ ဖြစ်တယ်။ CRPH ကတော့ ပိုကောင်းမွန်တဲ့၊ ပိုပြီးမတူကွဲပြားတဲ့ NUG ကိုဖော်ဆောင်ဖို့ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။ ပါဝင်မှုဆိုတာအရေးကြီးတယ်။ လူတွေကအဲဒါကိုမြင်တွေ့ ချင်ကြတာ။ အစိုးရအဖွဲ့အသစ်မှာမတူကွဲပြားတာတွေ၊ တိုင်းရင်းသားပေါင်းစုံကိုယ်စားပြုမှု တွေပိုဖြစ်သင့်တယ်။ ဒါအတိတ်ကနေရလိုက်တဲ့ကျွန်တော်တို့အတွက်သင်ခန်းစာပဲ။ မြန်မာနိုင်ငံ ဆိုတာမတူကွဲပြားမှုတွေများတဲ့နိုင်ငံလို့လူသိထင်ရှားတာပါ။ မတူကွဲပြားတယ်ဆိုတာကျွန်တော် ဆိုလိုတာကတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတွေ၊ ယုံကြည်ကိုးကွယ်တဲ့ဘာသာတွေ၊ လူမှုရေးအဆင့်အတန်း တွေမတူကွဲပြားတာကိုပြောတာပါ။ အတိတ်ကိုသင်ခန်းစာအနေနဲ့ယူမယ်ဆိုရင် တပါတီကပဲစိုးမိုးထားတဲ့နိုင်ငံရေးဖြစ်ပြီးတိုင်းရင်းသားပါတီတွေအနေနဲ့ဘာမှတက်တက်ကြွကြွပါဝင်ခြင်းမရှိခဲ့တာတွေ့ရမယ်။ ဒါကြောင့် CRPH အနေနဲ့နိုင်ငံရေး နယ်ပယ်က မဟုတ်တဲ့သူတွေ၊ NLDပါတီဝင်မဟုတ်သူတွေနဲ့ အစိုးရသစ်ကိုဖွဲ့ဖို့ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာဖြစ်တယ်။ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတွေရဲ့ထောက်ခံမှု့ရှိတဲ့တိုင်းရင်း သားလူမျိုးစုနောက်ခံနဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့ကိုယ်စားပြုမှု့၊ အမျိုးသမီးပါဝင်မှု့၊ နောက်ပြီး Gen Z တွေရဲ့ပါဝင်မှု့ ကိုပါ CRPH က လိုချင်ခဲ့ပါတယ်။ဒီနွေဦးတော်လှန်ရေးမှာ GenZ တွေအများကြီး ရှေ့တန်းမှာပါဝင်ခဲ့ ပါတယ်။ ဒီတော့အစိုးရအဖွဲ့မှာခေါင်းဆောင်တွေ၊ လူငယ်မျိုးဆက်တွေရဲ့ကိုယ်စားပြုမှုပါဝင်သင့်သလို မူဝါဒကောင်းတွေလည်းချမှတ်နိုင်ပါမယ်။ကြည့်လေ၊ ကျွန်တော်ဆိုရင် လိင်တူချစ်သူပါလို့တိုင်းပြည်မှာ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းအားလုံးအသိပဲ။ ကျွန်တော်လည်းNUG ရဲ့အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးအနေနဲ့ပါဝင်နေတာလေ။ ဒါကောင်းတာပေါ့။ ဒါဟာအင်မတန်မတူကွဲပြားပြီး ယဉ်ကျေးမှုတွေစုံလင်တဲ့အစိုးရပေါ့။ ဒါကျွန်တော် တို့ရခဲ့တဲ့သင်ခန်းစာပဲ။ နောက်ထပ်အမှားတွေထပ်မလုပ်မိအောင်၊ အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းကထောက်ခံ ချက်တွေရအောင်ကြိုးစားနေပါတယ်။ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်လည်းလက်ခံလိမ့်မယ်လို့ကျွန်တော်ထင်ပါတယ်။ ဒီလိုပြောရတာကလည်း မတူကွဲပြားမှု့ကိုလေးစားတယ်ဆိုတာလူ့အခွင့်အရေးရဲ့အခြေခံပဲ လို့သူအမြဲပြောလေ့ရှိတယ်။ တိုင်းရင်းသားကိစ္စတွေကတော့အရေးကြီးတယ်။ အထူးသဖြင့်ခုလို အချိန်မျိုးမှာပေါ့၊ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့တိုင်းပြည်က ဖယ်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံသစ်ကိုတည်ဆောက် နေလို့ဖြစ်ပါတယ်။ တိုင်းရင်းသားကိုယ်စားလှယ်မပါပဲနဲ့ သို့မဟုတ် အစိုးရအဖွဲ့မှာ တခြားမတူကွဲပြား တဲ့သူတွေမပါပဲနဲ့တော့ဒါကအဓိပ္ဗါယ်ရှိမှာမဟုတ်ဘူး။ အရင်ကဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ချမှတ်ခဲ့တဲ့ လမ်းညွှန်ချက်တွေ၊ ပြောခဲ့တဲ့အဆိုအမိန့်တွေနဲ့လည်းတသားထဲပဲ။ ဒီတော့သူနဲ့တိုက်ရိုက်ဆက်သွယ် ပြောဆိုတာ၊ တိုင်ပင်ညှိနှိုင်းတာမရှိပေမယ့်သူ့အနေနဲ့ကျေနပ်လိမ့်မယ်လို့ကျွန်တော်ယုံကြည်တယ်။
အစိုးရအသစ်မှာ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတွေအများအပြားပါဝင်တာ၊ မျိုးဆက်သစ်တွေပါဝင်တာထက် ကျွန်တော်တို့ရဲ့အနာဂါတ်စီမံကိန်းတွေကိုသူမအနေနဲ့ပိုစိတ်ဝင်စားမယ်သိချင်မယ်ထင်တယ်။ ကျွန်တော် တို့ရဲ့အခြေခံဥပဒေမူကြမ်းကဘယ်လိုမျိုးလဲ။ ကျွန်တော်တို့ရဲ့အစိုးရအဖွဲ့အသစ်ကဘယ်လိုမျိုးပုံစံ ဖြစ်မလဲ။ ဥပမာ – လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာနဆိုတာမြန်မာနိုင်ငံသမိုင်းမှာပထမဆုံးပေါ်ပေါက်လာတဲ့ဝန်ကြီးဌာနပေါ့ဗျာ။ ထိုနည်းတူစွာပဲဖယ်ဒရယ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနဆိုလည်းအသစ်ပဲ။ ဒီတော့ကျွန်တော်တို့ရဲ့ လုပ်ငန်းတာဝန်၊ အနာဂါတ်ရည်မှန်းချက်နဲ့ အစီအစဉ်တွေကိုဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကိုယ်တိုင်စိတ်ဝင်စားမယ် သိချင်လိမ့်မယ်လို့ထင်တယ်။ သူ့ကိုရှင်းပြပီးလက်ရှိအခြေအနေ ကိုသိအောင်လုပ်ပေးဖို့လိုတယ်။ဒါပေမယ့်လည်း ကျွန်တော်တို့နဲ့တိုက်ရိုက်ဆက်သွယ်ပြောဆိုတာမရှိတောင် ကျွန်တော်တို့လုပ်ငန်းတာဝန်တွေ၊အနာဂါတ်မျှော်မှန်းချက်တွေကတော့အတူတူပါပဲ။
အခုအစိုးရက တော်လှန်ရေးကာလအတွင်းယာယီအစိုးရဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လုပ်ပိုင်ခွင့်ခွင် ပိုကျယ်လာတဲ့အခါ၊ တခြားခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ပိုမိုဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပြီးပိုကောင်းမွန်တဲ့အစိုးရဖြစ် အောင်ဆောင်ရွက်သွားပါမယ်။
ဘဲန် ဖလဲမင်း – ဒီကနေတဆက်ထဲ CDM အကြောင်းဆက်သွားလိုက်ရအောင်။ အခုအာဏာသိမ်း စစ်အုပ်စုရှံးနိမ့်မလား၊ဘယ်တော့ရှုံးနိမ့်မယ်လို့ ဝန်ကြီးထင်ပါသလဲ။ အမျိုးသားရင်ကြားစေ့ရေး ကဘယ်ပုံစံဖြစ်မလဲ၊ တပ်မတော်ကိုဘယ်လိုပြန်လည်ပေါင်းစပ်မလဲ၊ ပေါင်းစပ်မယ်ဆိုရင်လည်း ပြစ်မှု့ဆိုင်ရာကျင့်ထုံးတွေလိုအပ်လာမလား ဒါပေမယ့် CDM ဆက်လုပ်နေကြသူတွေ၊ လုပ်ငန်းခွင် ပြန်ဝင်နေသူတွေ၊ CDM မှာလုံးဝမပါဝင်သူတွေဆီကကျွန်တော်တို့သတင်းစကားတွေအများ ကြီးရနေတယ်။ တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက်အချင်းချင်းဆက်ဆံရေးတွေပျက်ပြားသွားပီ၊ တချို့ဖြစ်ရပ်တွေမှာဆိုရင်ဘယ်တော့မှအကောင်းအတိုင်းပြန်မဖြစ်နိုင်တော့ဘူးလို့ပြောတာ ကျွန်တော်တို့ကြားတယ်။ CDM ဆက်လုပ်နေသူတွေ၊ မလုပ်တော့ပဲထွက်လိုက်သူတွေ၊ တိုင်းပြည်
ကိုစည်းလုံးညီညွတ်ဖို့ စစ်အာဏာရှင်ကိုတွန်းလှန်ဖို့လုံးဝအယုံအကြည်မရှိတဲ့သူတွေကိုဝန်ကြီး
အနေ နဲ့ဘယ်လိုများပြောချင်ပါသလဲ။
ဦးအောင်မျိုးမင်း – CDM, Non-CDM နဲ့ အရင်က CDM ဖြစ်ဖူးသူတွေကိုဘယ်လိုကိုင်တွယ်ဆက်ဆံ မလဲ၊ ကောင်းတဲ့အချက်ပဲ။ ဒီကိစ္စကိုကျွန်တော်တို့လည်းဆွေးနွေးနေတာပါ။ CDM ဆက်လုပ်မယ်လို့ သံဓိဌာန်ချထားတဲ့သူတွေကို NUG ကထောက်ပံ့နေပါတယ်။ ငွေကြေးအနေနဲ့ နိုင်ငံတကာကလှူဒါန်း ငွေကိုပြည်ပရောက်မြန်မာများရဲ့အကူအညီကနေတဆင့်သူတို့ကို အတတ်နိုင်ဆုံးပမာဏကျွန်တော် တို့ပေးနေပါတယ်။ ပိုက်ဆံကတော့သိပ်မများပါဘူး။ ငွေထက်ဒီလှုပ်ရှားမှုမှာသူတို့ရဲ့ပါဝင်မှုကို အသိ အမှတ်ပြုတာ၊စိတ်ဓါတ်ခွန်အားပေးတာဖြစ်ပါတယ်။ CDM မှာပါဝင်တဲ့တနိုင်ငံလုံးကတစ်ဦးချင်း တစ်ယောက်ချင်းကိုတော့ ကျွန်တော်တို့လက်လှမ်းမမှီနိုင်ပါဘူး။ ဆက်သွယ်ရတာအရမ်းခက်ပါတယ်။ CDMကိုထောက်ပံ့တာကိုလည်းပြစ်မှုလို့စစ်တပ်ကသဘောထားပါတယ်။ တခါတလေ တစ်ဦးချင်းစီရဲ့ကိုယ်ရေးအချက်အလက်တွေကိုမသိပါဘူး ဒါပေမယ့် ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် CDM
လှုပ်ရှားမှု့မှာပါဝင်တာကို တန်ဖိုးထားတဲ့ အထိမ်းအမှတ်လေးအနေနဲ့ပေးတာပါ။
ဒုတိယအချက်အနေနဲ့ အခုရက်၁၀၀ရှိလာပြီဆိုတာကျွန်တော်တို့နားလည်ပါတယ်။ CDM
လုပ်ရတာတချို့တွေအတွက်အရမ်းခက်ခဲနေပါတယ်။ သူတို့မိသားတစ်စုလုံးအစိုးရအလုပ် ကနေထုတ်ခံလိုက်ရတယ်၊ နေစရာအိမ်၊ အလုပ်၊ လခတွေဆုံးရှုံးလိုက်ရတယ်။ သားသမီးတွေ သက်ကြီးရွယ်အိုတွေကိုထောက်ပံ့ရတယ်။ လူသားခြင်းစာနာမှုရှု့ထောင့်၊ လူသားခြင်းစာနာမှု့ဖက်ကဆင်ခြင်ပြီးလူတစ်ယောက်ဟာသူ့တဘဝလုံး စွန့်လွှတ်အနစ်နာခံပြီးဘယ်တော့မှ ၁၀၀%သံဓိဌာန်မပျက်၊ ကတိမတည်နိုင်ဘူးဆိုတာကျွန်တော်တို့နားလည်တယ်။ အဲလို ဖြစ်တာပဲ၊ ဒါကြောင့်ကျွန်တော်တို့နားလည်ပါတယ်။ ခြံစည်းရိုးပေါ်နှစ်ဖက်ခွမထိုင်သရွေ့ – ဥပမာ-တခြားဘယ်သူCDM လုပ်နေပါတယ်ဆိုတာကိုသတင်းပေးတာမျိုး၊ သတင်းပို့တာ၊ တခြားCDM တွေကိုအတင်းအဓမ္မအိမ်ပြန်ခိုင်းတာမျိုးမလုပ်ရင်ပြီးတာပါပဲ။ CDM လုပ်တဲ့ဝန်ထမ်းကိုအကြမ်းဖက်ဖို့ လှုံ့ဆော်နေတဲ့သူတွေရှိတယ်။ ဒီလိုလုပ်ရပ်တွေကို ကျွန်တော်တို့ မှတ်တမ်းလုပ်ပြီးစာရင်းပြုစုနေတယ်။ ပညာရေးနဲ့ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနတွေကလည်းစာရင်းပြုစုနေပါတယ်။ အဲဒီလိုလူတွေ အစိုးရအလုပ် ကနေ NUG ဖက်ကထုတ်ပစ်တာခံရနိုင်ပါတယ်။ ဘယ်သူ့ကိုမှသတ်ဖြတ်တာ မတော်မတရားပြုကျင့် တာအားမပေးပါဘူး။ ကျွန်တော်တို့နဲ့အတွေးအခေါ်မတူတာ၊ ကျွန်တော်တို့ ဘက်သားမဟုတ်တာ တောင်မှလူ့ဂုဏ်သိက္ခာကိုထိန်းသိမ်းဖို့လိုပါတယ်။ CDM လှုပ်ရှားမှု့ဆက်လုပ်နေသေးသူတွေကိုတော့ သူတို့အလုပ်ပြန်ရရှိရေး၊ နစ်နာကြေးရရေး၊ လျော်ကြေးပြန်ရရေးတွေကိုအနာဂါတ်မှာ ပြန်လျော်ပေးဖို့ ကျွန်တော်တို့ကတိပြုနိုင်ပါတယ်။ ဒါမှသူတို့တွေလုံခြုံမှု့ရှိမယ်သူတို့အလုပ်တွေလည်းပြန်ရမှာဖြစ် ပါတယ်။ ဒီလိုလူတွေကို တနည်းနည်းနဲ့အသိအမှတ်ပြုပေးပါမယ်။ CDM လှုပ်ရှားမှု့ကိုရှေ့ဆုံးက ဆန့်ကျင်နေသူတွေကိုတော့ ကျွန်တော်တို့တကယ့်ကိုမေ့ထားလို့မရပါဘူး။ အရေးယူမှုတစ်ခုခု ရှိသင့်ပါတယ်။ ဥပဒေအရအရေးယူတာကိုဆိုလိုတာမဟုတ်ပါဘူး၊ လှူမှုရေးအရအရေးယူတာလည်း ဟုတ်ချင်မှဟုတ်မယ် ဒါပေမယ့်အစိုးရအနေနဲ့ အရေးယူတာမျိုးပါ
ခရစ္စတီနာ အဲဘာဘက်ခ် – ကျေးဇူးတင်ပါတယ်၊ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်း နဲ့သက်ဆိုင်တဲ့၊ ပိုတိတိကျကျပြောရရင်တော့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာပြစ်မှု့ဆိုင်ရာတရားရုံး (International Criminal Court) နဲ့ပတ်သက်တဲ့ ကြိုတင်ရထားတဲ့မေးခွန်း တချို့သို့မဟုတ် Chat ထဲမှာပို့ထားတဲ့မေးခွန်း ၁ခု၂ခုရှိပါတယ်။ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းလို့ဆိုရာမှာ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီ၊အာဆီယံ၊ နိုင်ငံတစ်ခုချင်းအလိုက် မြန်မာပြည်ရဲ့အခြေအနေကို တုန့်ပြန်တာမှာလုံလောက်တဲ့အရေးယူဆောင်ရွက်မှုမရှိဘူး ဆိုတာ ကနေစပြီးပြောပါမယ်။ ဒီတော့ မေးခွန်းတွေထဲကတစ်ခုက ဒီလိုရှေ့ဆက်လည်ပတ်နေတဲ့ယန္တရားကို NUG အနေနဲ့ ကိုင်တွယ်လုပ်ဆောင်နေတာတွေအပေါ်ဝန်ကြီးဘယ်လိုမြင်ပါသလဲ။ တရုတ်နဲ့အထူးသဖြင့်ဆိုင်တဲ့မေးခွန်း၊ တရုတ်ရဲ့အခန်းကဏ္ဍတို့ကို မေးတဲ့မေးခွန်းလည်းရှိပါတယ်။ စစ်အာဏာသိမ်းအဖွဲ့ကိုပိတ်ဆို့ ဒဏ်ခတ်မှုတွေလုပ်ဖို့ဝန်ကြီး တို့တောင်းဆိုနေတာတွေဆောင်ရွက်နေတာတွေကျမသိပါတယ်၊ ဒါပေမယ့် ပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ်တာအပြင်နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းကဘာလုပ်နေတာတွေ့ပါသလဲ။ ဒုတိယမေးခွန်းကလည်း နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းရဲ့အခန်းကဏ္ဍနဲ့ဆက်နွယ်ပါတယ်၊ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ဒီမိုကရေစီ လှုပ်ရှားမှုကိုထောက်ခံချင်တဲ့တစ်ဦး၊ တစ်ဖွဲ့အပါအဝင် အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေဘာတွေ လုပ်ဆောင်နိုင်တယ်လို့မြင်ပါသလဲ၊ ဝန်ကြီးအနေနဲ့သူတို့ဘာတွေဆောင်ရွက်နေတာကိုမြင်ချင်ပါသလဲ။
ဦးအောင်မျိုးမင်း – ကောင်းပါပြီ နိုင်ငံတကာမျက်နှာစာမှာတော့ ဘာပဲပြောပြောကျွန်တော်တို့ကို ထောက်ခံမှုခိုင်မာအားကောင်းတဲ့တိုင်းပြည်တွေရှိပါတယ်။ ပြစ်တင်ရှုံချမှု့အလုပ်နိုင်ဆုံးတိုင်းပြည်တွေ ဖြစ်ပါတယ်၊ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံထားရသူတွေလွှတ်ပေးဖို့အကြမ်းဖက်မှု့တွေ ရပ်တန့်ဖို့တောင်းဆို ပေးကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီတိုင်းပြည်တွေဟာအလွန်ချစ်ကြည်ရင်းနှီးတဲ့တိုင်းပြည်တွေဖြစ်ပါတယ်။
အခြားနိုင်ငံတွေအနေနဲ့အဲသည်လောက် ခိုင်မာအားမကောင်းပေမယ့် ငြိမ်းချမ်းစွာစကားဝိုင်းဆွေးနွေးဖို့ တောင်းဆိုတာထောက်ခံတာတွေရှိပါတယ်။ ဒီတော့ကျွန်တော်တို့မတူညီတဲ့အတိုင်းအတာတွေနဲ့ ကတိကဝတ်ရှိတယ်ပေါ့ဗျာ။ တဖက်မှာလည်းတရုတ်ကခင်ဗျားတို့သိတဲ့အတိုင်းစစ်တပ်ကိုအမြဲ ကာကွယ်ပေးနေသူလေ။ ဒီလိုမျိုးကနှစ်ပေါင်းချီနေပြီ၊ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ မြန်မာပြည်မှာ သူတို့အကျိုးစီးပွားရှိလို့ပဲ။ တဖက်ကအိန္ဒိယကလည်းတရုတ်နဲ့မြန်မာ ဆက်ဆံရေးကိုစောင့်ကြည့် နေတယ်၊ အကောင်းအဆိုးတွက်ဆနေတယ်၊ သူတို့နှစ်နိုင်ငံက ဒေသတွင်းမှာအကောင်ကြီးတွေဆိုတော့မြန်မာကအဲဒီနှစ်နိုင်ငံကြားမှာညပ်နေတယ်။ သူတို့က အပြန်အလှန် စစ်ဆေးထိန်းညှိသွားဖို့ စဉ်းစားနေကြတယ်။ အာဆီယံရဲ့ကဏ္ဍလည်းအရင်ကထက်ပိုပွင့်ပွင့်လင်းလင်းရှိလာပြီ၊ အရင်ကဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံကအရေးကိစ္စတွေကိုဒေသတွင်းအရေးကိစ္စလို့ဘယ်တုန်းကမှထည့်သွင်းမစဉ်းစားခဲ့ဘူး၊ ပြည်တွင်းအရေးလို့ပဲပြောတယ်။ ဒါပေမယ့်ဘာပဲပြောပြောအစည်းအဝေးကျင်းပခဲ့တယ် မြန်မာနဲ့ပတ်သက်တဲ့ဆွေးနွေးမှုတွေ လုပ်ခဲ့တယ်။ စစ်တပ်ကလိုက်နာရမယ့် အကြံပြုချက် ၅ချက် ချမှတ်ခဲ့တယ်။ စစ်တပ်ကတော့ အဲဒီအကြံပြုချက်တွေမလိုက်နာခဲ့ပါဘူး၊ မအောင်မြင်ဘူးလို့ပြောလို့ရတာပေါ့၊ သို့သော် မြန်မာစစ်တပ်ကိုမထောက်ခံဘူးဆိုတာကပဲတော်လှပီ။ အဲဒါအဓိကပဲ။
တခြားဗျူဟာတွေနဲ့ပတ်သက်လို့တော့ကျွန်တော်တို့အနေနဲ့ဆုပေးဒဏ်ပေးချဉ်းကပ်နည်းမျိုးရှိသင့်တယ်။ ဆုပေးတယ်ဆိုတာ စစ်အာဏာသိမ်းအုပ်စုအနေနဲ့ကိုယ့်စကားနားထောင်မယ်၊ ဟုတ်ကဲ့ပါလို့ပြောတာ သို့မဟုတ် ယဉ်ယဉ်ကျေးကျေးနဲ့အကြံပြုချက်တွေလိုက်နာမယ်ဆိုတာ ဖြစ်နိုင်ချေအရမ်းနဲတယ်၊ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ နိုင်ငံတော်တော်များများနဲ့လူတွေကအကြမ်းဖက်မှု တွေရပ်ပါပြောခဲ့လည်းသူတို့ကဆက်လုပ်နေတာပဲ။ ဆုပေးတဲ့ နည်းတမျိုးကတော့ NUG နဲ့စကားဝိုင်း ဆွေးနွေးပြီးစစ်တပ်နဲ့တခြားပါဝင်ပတ်သက်သူတွေအားလုံးကိုပါဝင်စေမယ်၊ အဖြေရှာကြမယ်၊ ဒါဘာနဲ့တူလဲဆိုတော့ဇတ်သိမ်းကောင်းတဲ့ ဇတ်လမ်းတစ်ပုဒ်လိုပေါ့၊ ကျွန်တော်တို့နောက်ဆုံးမှာ ပျော်ရွှင်စွာဇတ်သိမ်းတာမျိုးမြင်ချင်ပါတယ်။ အခုပြောတာကဗျူဟာတစ်ခုပေါ့လေ။ ဒုတိယဗျူဟာကတော့ဒဏ်ပေးတဲ့အမျိုးအစားထဲမှာပါတယ်။ပြစ်တင်ရှုံ့ချတာတွေ နဲ့သီးသန့်ရွေးပြီးပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ်တာအပါအဝင်အရေးယူတာတွေ၊ ပိတ်ပင်ချက်(သင်္ဘောဝင်ထွက်ခွင့်၊ ကုန်သွယ်ခွင့်၊ လက်နက်တင်သွင်းခွင့် စသည်)တွေ၊ တာဝန်ခံမှုကိစ္စတွေ အားလုံးကို နိုင်ငံတကာပြစ်မှုဆိုင်ရာ တရားစီရင်ရေး မှာ စာရင်းထည့်လိုက်တာပဲ။ ဒါတွေကကျွန်တော်တို့လုပ်နိုင်တဲ့အရာတွေဖြစ်တယ်။
ကျွန်တော်တို့လိုအပ်နေတာက နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ NUG ကိုတရားဝင်အစိုးရအဖြစ်အသိအမှတ်ပြုရေး ပဲဖြစ်ပါတယ်။ ပြည်သူလူထုဆီကထောက်ခံမှုလည်းရထားတယ်၊ CRPHကနေလုပ်ပိုင်ခွင့်လည်း ရထားတယ်၊ ကျွန်တော်ပြောမယ်ဗျာ၊ ဒါပေမယ့်တခြားနိုင်ငံတွေကတရားဝင်အစိုးရအနေနဲ့အသိအမှတ် ပြုခံရဖို့ ကျွန်တော်တို့တကယ်ကြိုးစားဖို့လိုတယ်။ ကျွန်တော်တို့ဆီမှာစာနာသနားမှု့နဲ့ထောက်ခံမှု တွေရထားပြီ၊ သို့သော်အစိုးရတရပ်အနေနဲ့တော့မဟုတ်သေးဘူး။ ဒီတော့ NUG ကိုတရားဝင်အစိုးရ အဖြစ်အသိအမှတ်ပြုဖို့နဲ့ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ပြီး အကူအညီပေးဖို့- ဥပမာ လူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီ သို့မဟုတ် ပညာရေးဆိုင်ရာအခြားထောက်ပံ့မှု့တွေမျိုးမှာကျွန်တော်တို့အတူတကွလုပ်ကိုင် ဆောင်ရွက် နိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းနဲ့ဆွေးနွေးဖို့လိုတဲ့ အရင်အစိုးရလက်ထက်ကထိရှိလွယ် တဲ့ရိုဟင်ဂျာကိစ္စလိုမျိုး ပြဿနာတွေအပါအဝင်တခြားပြဿနာတွေကျွန်တော်တို့မှာရှိသေးတယ်။
ကျွန်တော်တို့ရှင်းလင်းတဲ့မုူဝါဒကြေငြာစာတမ်းလိုတယ်။ အစိုးရသစ်ဟာ ရိုဟင်ဂျာအတွက်ရှင်းလင်းတဲ့မူဝါဒတစ်ရပ်ရှိရမယ်။ ဒီမူဝါဒမျိုးကို ဘယ်လိုလက်ခံစေမလဲ၊ လေးစားစေမလဲ၊ အကောင်အထည် ဖော်မလဲ ဆိုတာလည်းရှင်းပြရမယ်။ ဒီလုပ်ငန်းစဉ်ကလည်းအရေးကြီးပါတယ်။ အခုလောလောဆယ် မှာတော့ ကျွန်တော်တို့ဝန်ကြီးဌာနက ရိုဟင်ဂျာနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ရပ်တည်ချက်မူကြမ်း ကို ပြင်ဆင်နေပါတယ်။ ဒီမှာနယ်ပယ် ၃ခုရှိပါတယ်။
( ၁) က သူတို့ရဲ့မည်သူမည်ဝါဖြစ်တည်မှု အခွင့်အရေးကို ငြင်းပယ်ထားခဲ့တဲ့ အရင်အစိုးရနဲ့မတူပဲ ရိုဟင်ဂျာကိုရိုဟင်ဂျာလို့ခေါ်နိုင်ရေး။ အမည်အရရောအခေါ်အဝေါ်အရပါ ရိုဟင်ဂျာတွေကိုအသိ အမှတ်ပြုဖို့ကျွန်တော်တို့ကတိပေးပါတယ်။
(ဒုတိယ) ရိုဟင်ဂျာအပါအဝင်- မည်သူမျှ မိမိတို့ ပြည်သူများ ရပိုင်ခွင့် အခွင့်အရေးကိုကျူးလွန်ဖောက်ဖျက်ခံရခြင်းမရှိစေရ။ဖမ်းဆီးခြင်း၊ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်း၊အတင်းအဓမ္မရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်စေခြင်း၊လိင်အကြမ်းဖက်ခြင်း၊တို့ကျူးလွန်ခြင်းမခံစေရ။ ဒီအခွင့်အရေးတွေမှာအခြားသူများလို ရိုဟင်ဂျာတွေအတွက်လည်းကာကွယ်ပြီးသားဖြစ်ပါတယ်။
(တတိယ)ရခိုင်ပြည်နယ် အရေးကိစ္စမှာ စေ့စပ်ညှိနှိုင်း ရေးအတွက် ကိုဖီအာနန်ကော်မရှင်အဖွဲ့ရဲ့အကြံပြုချက်တွေကိုရှင်းရှင်းလင်းလင်းအကောင်အထည်ဖော်ချင်ပါတယ်။
ဒီအကြံပြုချက်တွေဟာကောင်းမွန်တဲ့အဖြေရှာနည်းဆိုတာကျွန်တော်တို့အသိအမှတ်ပြုပါတယ်။ အကောင်အထည်ဖော်ဖို့လုပ်ငန်းစဉ်ကိုချမှတ်ပါမယ်။ ဒါပေမယ့်ဒီအကြံပြုချက်တွေကလွန်ခဲ့တဲ့၄နှစ်လောက်၂၀၁၇ ခုနှစ်ကပေးခဲ့တဲ့အကြံပြုချက်တွေဖြစ်ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာပြည်သူတွေနဲ့ ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်ခြင်းတွေကနေတဆင့်အခြားအချက်တွေကိုထည့်သွင်းစဉ်းစားပြီးနောက်ထပ် အခြေအနေကိုစိစစ်လေ့လာခြင်းပြုလုပ်ရပါမယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်ကပြည်သူတွေ၊ အမျိုးမျိုးသော အဖွဲ့တွေ ၊ပြည်တွင်းရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်ရသူ ရိုဟင်ဂျာတွေနဲ့ဒုက္ခသည်စခန်းကဒုက္ခသည်တွေနဲ့ တောင်တွေ့ပြီးသူတို့ဆီကအကြံဉာဏ်ရဖို့စီစဉ်ဆောင်ရွက်နေတာဖြစ်ပါတယ်။ နောက်သီတင်း ၂ပါတ်အတွင်းကျွန်တော်တို့ရဲ့ရိုဟင်ဂျာဆိုင်ရာရှင်းလင်းတဲ့မူဝါဒကိုထုတ်ပြန်နိုင်မယ်လို့ကျွန်တော် ကတိပေးပါတယ်။ ဒီအပေါ်မှာလည်း ရိုဟင်ဂျာတွေနဲ့ ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပြီးတော့ နိုင်ငံတကာစံချိန် စံညွှန်းအတိုင်းကိုက်ညီဖို့ နဲ့ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးတွေရဲ့ဂုဏ်သိက္ခာနဲ့အခွင့်အရေးတွေကိုထိန်းသိမ်းဖို့ ကျွန်တော်အကောင်းဆုံးကြိုးစားပါမယ်လို့ပြောပါမယ်။
ဘဲန်ဖလဲမင်း – မျိုး ၊ဒါနဲ့ပတ်သက်လို့ပရိသတ်ထဲက မေးခွန်းတစ်ခု ကျွန်တော်ကြားဖြတ် ဝင်မေးလို့ ရမလား၊ NUG က ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကိုဖျက်သိမ်းဖို့ အခြေခံဥပဒေအသစ် ရေးဆွဲမယ်လို့ အတိအလင်း ပြောထားတာ ကျွန်တော်တို့ သိပါတယ်။ ၁၉ ၈၂ နိုင်ငံသားဥပဒေ အပေါ် NUG ရဲ့အနေ အထားကို ပရိတ်သတ်ထဲကမေးခွန်းတစ်ခုရှိပါတယ်။NUG ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးလုပ်ချင်တဲ့အထဲမှာ ဒါလည်းပါလား၊ ပြန်ပြင်ရေးဆွဲမှာလား၊ နောက်ထပ်မေးခွန်းတစ်ခုခပ်မြန်မြန်မေးလိုက်ပါမယ် အဲဒါကတော့ NUCC အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီအဖွဲ့ဝင်တွေဘယ်တော့ကြေငြာမှာလဲ။
ဦးအောင်မျိုးမင်း – ကျေးဇူးတင်ပါတယ်၊ ကျွန်တော်တိုပြန်လည်သုံးသပ်နေပါတယ်၊ ပြည်သူလူထုနဲ့ သက်ဆိုင်ရာတွေနဲ့တိုင်ပင်ဆွေးနွေးနေပါတယ်။အကြံပြုချက်တွေထဲကတစ်ခုကတော့ ၁၉၈၂ နိုင်ငံသားဥပဒေပါ။ ကျွန်တော်လေ့လာပြီးပါပြီ အလွတ်တောင်ရွတ်ပြနိုင်ပါတယ်၊ တကယ်ပါ၊ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ကျွန်တော်ကိုယ်တိုင်ကလူ့အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားသူဖြစ်တယ်လေ၊ အရင်က ကျက်မှတ်ထားတာတွေပြန်အသုံးဝင်တယ်။ ကျွန်တော့်အမြင်အရ ၁၉၈၂နိုင်ငံသားဥပဒေက ခွဲခြားဆက်ဆံမှုတွေသိပ်များတယ်။ တိုင်းရင်းသားဖြစ်မှုအပေါ်အခြေခံတယ်။ ဦးနေဝင်းက တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစု ၁၃၅ မျိုးကိုအခြေခံပြီးဆွဲခဲ့တာဆိုတော့အဲဒီကတည်းကချို့ယွင်းချက် တွေရှိနေပြီ။ ၁၉၈၂ နိုင်ငံသားဥပဒေနဲ့တခြားနိုင်ငံတကာစံမမှီတဲ့ ဥပဒေတွေကို ပြန်သုံးသပ်နေတယ်၊ ရုတ်သိမ်းဖို့၊ ပြင်ဆင်တည်းဖြတ်ဖို့ သို့မဟုတ် အစားထိုးဖို့ စဉ်းစားနေပါတယ်။ လူ့အခွင့်အရေးဝန်ကြီး အနေနဲ့ ၁၉၈၂ နိုင်ငံသားဥပဒေကိုရုတ်သိမ်းရေးသို့မဟုတ်ပြင်ဆင်ဖြည့်စွက်ရေးအဆိုပြုဖို့ ကြိုးစား ပါမယ်လို့ကတိပေးပါတယ်။ NUCC အတွက်ကတော့ကောင်စီမှာဘယ်သူပါမယ်ဆိုတာအစီအစဉ် ချပြီးသွားပါပြီ။ တချို့အဖွဲ့ဝင်တွေကိုတော့လုံခြုံရေးအရထုတ်ပြောလို့မရသေးပါဘူး၊ အတော်များများ ကနိုင်ငံတွင်းမှာရှိနေသေးလို့ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်၂ပါတ်အတွင်း ထုတ်ပြောနိုင်မယ်လို့မျှော်လင့်ပါတယ်၊
ဒီသတင်းကိုအများပြည်သူကိုထုတ်ပြောနိုင်တဲ့အချိန်ရောက်ရင်ပေါ့။
(Featured image courtesy of the Institute for the Study of Human Rights)
Center for Southeast Asian Studies, Asian Institute 1 Devonshire Place Toronto, Ontario, M5S 3K7, Canada
©TeaCircle All Rights Reserved 2023