မကြာသေးမီဆယ်စုများအတွင်း ဗမာစစ်တပ်အနေဖြင့် ဘာသာရေးအခြေပြု ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းနှင့် အလားသဏ္ဍာန်တူတည့် နည်းလမ်းများအား အသုံးချခဲ့သည်။ အထူးသဖြင့် ၂၀၁၂ခုနှစ် ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဦးဆောင်သည့် အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်မှ အနိုင်ရရှိပြီးနောက် ဗုဒ္ဓဘာသာအစွန်းရောက်များပါဝင်လာကာ ဘာသာရေးအခြေပြုခွဲခြားဆက်ဆံ ခြင်းများကို အရှိန်အဟုန်တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်လာခဲ့သည်။ မွတ်စ်လင်ဆန့်ကျင်ရေးလှုပ်ရှားမှုဖြစ်သည့် “၉၆၉” လှုပ်ရှားမှုသည်လည်း ထိုအချိန်တွင်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မိတ္ထီလာ၊ လားရှိုးနှင့် မန္တလေးတိုင်းတို့တွင် ဘာသာရေးအကြမ်းဖက်မှုများနှင့် အစုလိုက်၊အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်ခြင်းတို့ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ တပ်မတော်နှင့် တပ်မတော်၏မိတ်ဖက်နိုင်ငံရေးပါတီဖြစ်သည့် ပြည်ထောင်စု ကြံ့ခိုင်ရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ(USDP)တို့၏ အားပေးထောက်ခံမှုဖြင့် “၉၆၉”လှုပ်ရှားမှုသည် “အမျိုးဘာသာသာသနာ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေး အစည်းအရုံး” အဖြစ် အသွင်ပြောင်းလာခဲ့ပြီး “မဘသ” ဟု လူသိများလာခဲ့သည်။  အဆိုပါအဖွဲ့အား သီတဂူဆရာတော်၊ ရွာမဆရာတော်နှင့် ဝီရသူတို့မှ ဦးဆောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး ထင်ရှားကျော်ကြားသည့် ထေရ်ကြီးဝါကြီးဆရာတော်ကြီးများ၊ ဘုန်းတော် ကြီးများနှင့် ၎င်းတို့၏နောက်လိုက်များ လည်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ကရင်ပြည်နယ်မှ မြိုင်ကြီးငူဆရာတော်နှင့်အတူ အရှင် ကောဝိဓဇတို့သည်လည်း ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး (KNU)အား ပြိုကွဲစေပြီး ဘာသာသာသနာ ခေါင်းစဥ်အောက်တွင် “ဒီမိုကရေစီအကျိုးပြု ကရင်တပ်မတော်(DKBA)” ဖွဲ့စည်းခြင်းတို့အတွက် တာဝန်မကင်းပေ။ မဘသအဖွဲ့သည်လည်း လူမှု-နိုင်ငံရေးအရ လွှမ်းမိုးမှု အကြီးမားဆုံး အဖွဲ့အစည်းတခုဖြစ်ပြီး မွတ်စ်လင်မ်မုန်းတီးရေး သတင်း စကားများအား ဖန်တီးဖြန့်ဝေကာ အစိုးရအတွင်းတွင် ခွဲခြားဆက်ဆံမှုကို တရားဝင်ဖြစ်လာအောင် ပံ့ပိုးပေးနေသည်။

မဘသအဖွဲ့သည် မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းနှင့် ၂၀၁၅ခုနှစ်ထိအုပ်ချုပ်ခဲ့သည့် ဦးသိန်းစိန်အစိုးရလက်ထက် အတွင်း မွတ်စ်လင်မ်မုန်းတီးရေးလှုပ်ရှားမှုများတွင် ထင်ရှားသည့်အခန်းကဏ္ဍမှပါဝင်ခဲ့သည်။ ထိုအစိုးရနှင့် ၎င်း၏အားပေးထောက်ခံသူများသည် ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် ရိုဟင်ဂျာများအား လူမျိုးသုဥ်းသတ်ဖြတ်ခြင်းများအား အဓိကစေ့ဆော်သူများလည်းဖြစ်သည်။ ထိုအားပေး ထောက်ခံသူ များ သည် အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်နှင့် မွတ်စ်လင်များအား ၂၀၁၂ခုနှစ်မှစတင်ကာ ဝေဖန်တိုက်ခိုက်မှုများပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ၂၀၂၁ခုနှစ်တွင် စစ်အုပ်ချုပ်မှုကို ပြောင်ပြောင်တင်းတင်း အားပေးထောက်ခံကြသူများဖြစ်သည်။ ရိုဟင်ဂျာများအား လူမျိုးသုဥ်းသတ်ဖြတ်သည့် ကာလအတွင်း မဘသအဖွဲ့အနေဖြင့် တပ်မတော်အား ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အားပေးထောက်ပံ့ မှုများပေးခဲ့ပြီး သြဇာတိက္ကမကြီးမားသည့် ဗုဒ္ဓဘာသာဘုန်းတော်ကြီးများကပါ တပ်မတော်အား အားပေး ထောက်ခံခဲ့သည်။ ဥပမာ ရိုဟင်ဂျာများအား လူမျိုးသုဥ်းသတ်ဖြတ်ခဲ့သည့်ဖြစ်စဥ်တွင် သီတဂူဆရာတော်အနေဖြင့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်မဟုတ်သူများအား သတ်ဖြတ်ခြင်းသည် အပြစ်မထိုက်သည့် အတွက် ငရဲကျမည်မဟုတ်ဟု ဟောပြောကာ တပ်မတော်အနေဖြင့် ဗုဒ္ဓဘာသာမဟုတ်သူများအား သတ်ဖြတ်ရန် အားပေးတိုက်တွန်းခဲ့သည်။  

တဖက်တွင်လည်း ဗမာစစ်တပ်အနေဖြင့် ဗမာ-ဗုဒ္ဓဘာသာဆိုသည်သည့်အချက်အား အခြား တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများဖြစ်ကြသည့် ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး၊ ချင်း အမျိုးသားတပ်ဦး နှင့် ကချင်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်တို့နှင့် ဆက်ဆံသည့်အခါတွင် အသာစီးရယူရန်အသုံးချခဲ့သည့် သာဓကများလည်း အတိတ်တွင်ရှိခဲ့သည်။  တချိန်တည်းမှာပင် တပ်မတော်အားပေးထောက်ခံသူများအနေဖြင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်အများစုပါဝင်သည့် တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများဖြစ်ကြသည့် KNU၊KIA၊KNPPနှင့်CNFတို့သည် ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်ကိုယ်စားပြုကော်မတီ(CRPH)၊ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ(NUG)နှင့် အမျိုးသား ညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ(NUCC)တို့အား အားပေးထောက်ခံကာ နိုင်ငံတော်အား မငြိမ်မသက် ဖြစ်စေရန်နှင့် အနောက်နိုင်ငံများ၏ သြဇာအာဏာလွှမ်းမိုးမှုများဝင်ရောက်လာရန် ပြုလုပ်နေသည် ဆိုသည့် သတင်းစကားများဖြန့်ဝေလျက်ရှိသည်။

ထိုအခြေအနေတွင် တပ်မတော်သားများအနေဖြင့် ၎င်းတို့ရှုံးနိမ့်ခဲ့ကြသည့်ဒေသများတွင်ပင် ရက်စက် ကြမ်းကြုတ်မှုများကို ဆက်လက်ကျူးလွန်လိုသည့် စေ့ဆော်မှုများကို လေ့လာသုံးသပ်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ ပဋိပက္ခများဆက်လက်ဖြစ်ပွားသည့်ဒေသများရှိ အကျုံးဝင်ပတ်သက်သူများနှင့် အသေးစိတ်၊နက်နဲစွာ အင်တာဗျူးပြုလုပ်ဆွေးနွေးခြင်းဖြင့် ထိုအရေးကိစ္စများနှင့်ပတ်သက်၍နက်နဲစွာ နားလည်နိုင်ပါလိမ့်မည်။

တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များ စနစ်တကျစုစည်းတည်ရှိသည့် ဒေသများဖြစ်သော ကရင်နီ အမျိုးသားကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့(KNDF)တည်ရှိသည့် ကရင်နီပြည်နယ်နှင့် ချင်းအမျိုးသား တပ်ဦး(CDF) တပ်ဖွဲ့ဝင်များတည်ရှိသည့် ချင်းပြည်နယ်တို့ရှိ တပ်မတော်အား ပြန်လည် တိုက်ခိုက်နေသည့် လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲများမှာ ထူးခြားပါသည်။ သို့သော်လည်း စစ်ကိုင်း တိုင်းကဲ့သို့သော လက်နက်ကိုင်အင်အားစုများ၊ နိုင်ငံရေးအင်အားစုများ  ပိုမိုများပြား သည့်နေရာ ဒေသ၏ ဖြစ်စဥ် များမှာ ပိုမိုရှုပ်ထွေးပါသည်။ ထိုဒေသရှိသူများအား တပ်မတော် အားပေးထောက်ခံသူနှင့် ပြည်သူ့ ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့(People’s Defense Force)အား အားပေးထောက်ခံသူဟု အမျိုးအစား နှစ်ရပ်ခွဲခြားနိုင်ပါသည်။ တပ်မတော်အား အားပေး ထောက်ခံသူများသည် USDPပါတီနှင့် မဘသအဖွဲ့ဝင်များ၏ ပံ့ပိုးမှုကိုရရှိကြပြီး ၎င်းတို့အနေဖြင့် ယခုအချိန်တွင် “ပျူစောထီး” ဆိုသည့် ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့ဝင်များအဖြစ် တပ်မတော်၏ သင်ကြားပေးမှုနှင့်လက်နက်ပံ့ပိုးမှုများလည်း ရရှိ ထားသည်။

လူမျိုးရေးနှင့်ဘာသာရေးအစွန်းရောက်များအနေဖြင့်  NLDအား အားပေးထောက်ခံသည့် ပြည်သူများ ကိုသာမကပဲ ၎င်းတို့ဒေသရှိ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့များအား ထောက်ခံသည့် (သို့မဟုတ်) မထောက်ခံသည့် ဘာသာရေးလူနည်းစုများကိုပါ တိုက်ခိုက်ရန် လက်နက်နှင့်စေ့ဆော်မှု များရှိနေကြသည်။ သို့ရာတွင် အတိတ်ကအတွေ့အကြုံများအား ပြန်လည်သုံးသပ်ကာ မဘသ အဖွဲ့အစည်းသည် မွတ်စ်လင်မ်မုန်းတီးရေးလှုပ်ရှားမှု တခုတည်းကိုသာ ဆောင်ရွက်နေခြင်း မဟုတ်ကြောင်း သတိချပ်ရမည်။ ပျူစောထီးများ အရေအတွက်များပြားလာသည်နှင့်အမျှ ၎င်းတို့၏ စေ့ဆော်မှုများလည်း မြင့်တက်လာသည်။ တချိန်တည်းတွင်ပင် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်များ၏ လူမှုအဖွဲ့ အစည်းများသည် ၎င်းတို့တည်ရှိရာ အရပ်ဒေသတွင် ဘာသာရေးလူနည်းစုဖြစ်ခြင်းနှင့် စစ်ကိုင်းတိုင်း တွင် လူဦးရေအရ နည်းပါးခြင်းတို့ကြောင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်များ၏ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများသည် “သတိမမူ ဂူမမြင်” အဖြစ်နှင့် တွေ့ကြုံနေရသည်။

ထိုကဲ့သို့ ခွဲခြားအုပ်ချုပ်သည့် နည်းလမ်းသည် အာဏာရှင်များအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ ပြည်သူလူထုအား ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ရန် သုံးစွဲလာခဲ့သည့် နည်းလမ်းတခုဖြစ်သည်။ ကွဲပြားခြားနားသည့်အုပ်စုများအကြား ခွဲခြားအုပ်ချုပ်ခြင်းနှင့် ခေါင်းဆောင်မှုအား မလျော်သြဇာသုံးခြင်းအားဖြင့် အာဏာရှင်အစိုးရများသည် ပြည်သူလူထူအား စည်းလုံးညီညွတ်မှုပျက်ပြားစေရန်နှင့် ၎င်းတို့၏သြဇာအာဏာအား ပြန်လည် စိန်ခေါ်ခြင်းမပြုရန် ဟန့်တားကြသည်။  မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရစ်ယာန်လူမှုအဖွဲ့အစည်းများကို လေ့လာ ပါကလည်း ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်များနှင့် ခေါင်းဆောင်မျညူအနေဖြင့် ၎င်းတို့ကြုံတွေ့နေရသည့် အကြမ်းဖက်မှုနှင့် ညှင်းပန်းနှိပ်စက်မှုများအား ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခြင်းမှ ဟန့်တားရန် အထက်ပါ နည်းလမ်းကို အသုံးပြုကာ ဖိနှိပ်ခံထားရကြောင်းတွေ့ရှိရသည်။ ထိုအချက်သည် ခရစ်ယာန် ဘာသာဝင်များအနေဖြင့် အဆိုပါ စိန်ခေါ်မှုများ အားကျော်လွှားရန်အတွက် ခရစ်ယာန် လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းများအကြား စည်းလုံး ညီညွတ်မှုနှင့် ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်စွမ်းရှိရန် လိုအပ်သည်ကို မီးမောင်းထိုးပြနေပါသည်။

၂၀၂၁ခုနှစ်တွင် မြို့နယ်၄၄မြို့နယ်တွင် “ညမထွက်ရအမိန့်”ထုတ်ပြန်ပြီးနောက်ပိုင်းနှင့် တပ်မတော် အလိုကျပြုလုပ်မည့်ရွေးကောက်ပွဲအား ကြေညာပြီးနောက်ပိုင်းတွင် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း ဒေသများ တွင် အကြမ်းဖက်မှုများ ပိုမိုမြင့်တက်လာနိုင်ဖွယ်ရှိပါသည်။ ဖြစ်လာနိုင်မည့် တင်းမာမှုများ ကြောင့် ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် ၂၀၁၇ခုနှစ်က ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ဖြစ်ရပ်များနှင့် အလားသဏ္ဍာန်တူသည့် ဘာသာရေးအခြေပြုခွဲခြားဆက်ဆံမှုများသည်လည်း ပေါ်ပေါက်လာနိုင်ဖွယ်ရှိပါသည်။

သို့ပါသော်ကြောင့် ပဋိပက္ခကာလများအတွင်း ဘာသာလူမျိုးမခွဲခြားသောလူမှုအသိုင်းအဝိုင်း၏ အတူတကွ ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်စွမ်းနှင့် စည်းလုံး ညီညွတ်မှုတို့ကို အသိအမှတ်ပြုရန်မှာ လွန်စွာ အရေးကြီးလှပါသည်။ သို့သော်လည်း ထိုကဲ့သို့ အသိအမှတ်ပြုခြင်းသည် တပ်မတော်နှင့် ပျူစောထီးများ၏ ဘာသာရေးလူနည်းစုများအား အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်ခြင်းများအတွက် ခွင့်လွှတ်ခြင်း နှင့် နားလည်ပေးခြင်းတို့ကို မပြုလုပ်နိုင်ကြောင်း သတိချပ်ရန်လည်း အရေးကြီးပါသည်။ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်ပါဝင်သည့် လူ့အခွင့်အရေးများအား ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရန်မှာ အာဏာ လက်ဝယ်ကိုင်ထားသူများအနေဖြင့် မရှိမဖြစ် လိုက်နာကျင့်သုံး ရမည့် စည်းမျဥ်းနိယာမဖြစ်ပါသည်။ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအနေဖြင့်လည်း ထိုရက်စက် ကြမ်းကြုတ် မှုများကို ကျူးလွန်သူများအနေဖြင့် တာဝန်ခံလာစေရန် လေ့လာ စောင့်ကြည်ခြင်းနှင့် ဒေသတွင်း ငြိမ်းချမ်းရေး၊ တည်ငြိမ်ရေးနှင့် ပြည်သူအားလုံး အကျုံးဝင် ပါဝင်ပတ်သက်ရန် အားထုတ်မှုများပြုလုပ်ရမည်ဖြစ်သည်။

နိဂုံးချုပ်အားဖြင့်ဆိုရသော် ဗမာစစ်တပ်သည် ဗုဒ္ဓဘာသာ-ဗမာဖြစ်သည်ဆိုသည့် အချက်အား အထက်စီးမှနေနိုင်သည့် ရာထူးတခုသဖွယ်အသုံးချကာ ပဋိပက္ခများအားနှိမ်နင်းရာတွင် ၎င်းတို့၏ စစ်ရေးဗျူဟာတရပ်အဖြစ် လူနည်းစုဘာသာဝင်များ ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်သည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ တပ်မတော်အနေဖြင့် စနစ်တကျကြံရွယ်ထားသည့် အကြမ်းဖက်မှုများကို ကျူးလွန်ပြီး ခွဲခြား အုပ်ချုပ်သည့် မဟာဗျူဟာကိုလည်း ကျင့်သုံးလျက်ရှိသည်။  ၂၀၂၁ခုနှစ်တွင် တပ်မတော်အနေဖြင့် လူမျိုးရေးအစွန်းရောက်သူများနှင့် ပျူစောထီးများအား စစ်ရေးတိုက်ခိုက်မှုများတွင် အသုံးချခဲ့သည့် အတွက် လူနည်းစုဖြစ်သော ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်များအများစုတည်ရှိသည့် ဒေသများနှင့် လူနည်းစုများ နေထိုင်သည့် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းဒေသများရှိ ပြည်သူများအနေဖြင့် ကြီးစွာသောစိုးရိမ်ပူပန်မှု များပေါ်ပေါက်ခဲ့ရသည်။ စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ မကွေးတိုင်းနှင့် မန္တလေးတိုင်းတို့တွင် လက်နက်မဲ့ အရပ်သား ပြည်သူများအား ပျူစောထီးများမှ တိုက်ခိုက်လိုသည့် စေ့ဆော်မှုများကို ကျယ်ပြန့်စွာ လေ့လာ ထားသည်များ မရှိပေ။

သို့သော်လည်း ပဋိပက္ခများအဓိကဖြစ်ပွားနေသည့် ဒေသ၃ခုဖြစ်သည့် ကရင်နီပြည်နယ်၊ ချင်းပြည် နယ်နှင့် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးရှိ ဘာသာရေးအဆောက်အအုံများအားဖျက်ဆီးခြင်း၊ ပြည်သူ များအား ခြိမ်းခြောက်စာများပေးပို့ခြင်း အစရှိသည့် မှတ်တမ်းတင်ထားသည့် အကြမ်းဖက်မှုများကို လေ့လာခြင်းဖြင့် ၎င်းတို့သည် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်လူနည်းစုများအား ဦးတည်ကာ တိုက်ခိုက် သတ်ဖြတ်လိုသည့် ကနဦးသတိပေးချက်များအဖြစ် မှတ်ယူနိုင်ပါသည်။