လက်နက်ကိုင်လမ်းစဉ်အား ရွေးချယ်ကာ အသက်နှင့် အနာဂတ်ကို မြှုပ်နှံပြီး လက်နက်စွဲကိုင် တော်လှန်နေသည့် မြန်မာ့တော်လှန်လူငယ်ထု ကြုံတွေ့နေရသည့် “တော်လှန်စစ်တပ်အတွင်း ဒီမိုကရေစီစံနှုန်းများနှင့် သွေဖယ်ကာ စစ်ပုံသွင်းရန် ကြိုးပမ်းလာကြခြင်းများ”မှာ မြန်မာ့နွေဦး တော်လှန်ရေးအတွက် ခြိမ်းခြောက်မှု တရပ် ဖြစ်လာနေသည်။ လူငယ်များ ပီသစွာ ‘မှားသည်ဟု ထင်လျှင် ထောက်ပြလိုစိတ်’၊ ‘နွေဦးတော်လှန်ရေးအတွက် အတားအဆီး၊ အနှောက်အယှက် ဖြစ်လာမည် ဟု ယူဆရလျှင် ဝေဖန်လိုစိတ်’များမှာ တော်လှန်လူငယ်ထုတွင် ရှိနေသည်။ သို့သော် ယင်းသို့ ဝေဖန်ခွင့်ကို ပိတ်ပင်ခံရသည့်အခါ ‘မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန်ရေး၏ လက်နက်ကိုင်လမ်းစဉ်ဖြစ်သော ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေး တပ်မတော်အတွင်း “ဒီမိုကရေစီနည်းကျ ထောက်ပြဝေဖန်ခွင့်” မှာ ရှိရန် မလိုအပ်သော စံတန်ဖိုး ဖြစ်လာနေပြီလား’ဟု မေးခွန်းထုတ်ရန် ဖြစ်လာသည်။

“အမှားအား ဝေဖန်ထောက်ပြခြင်း၊ နွေဦးတော်လှန်ရေးအတွက် အနှောက်အယှက်ဖြစ်နိုင်မည်ဟု ယူဆရသည်များကို ဖော်ထုတ်ခြင်းသည် ယခုအချိန်တွင် မလိုအပ်သေးသည့် ကိစ္စဖြစ်သည်။ ဘုံရန်သူ အာဏာသိမ်းစစ်တပ်အား အပြီးတိုင်ချုပ်ငြိမ်းစေပြီးမှ တရားမျှတမှုရှာကြမည်။ တော်လှန်ရေးအတွင်း ပါဝင်နေသူများ၏ မှားယွင်းနေမှုများကို ဖော်ထုတ်ခြင်းသည် တော်လှန်ရေးအား နှောင့်နှေးစေသည်” စသည့် အယူအဆများသည် စစ်ပုံစံသွင်းခြင်း၊​ ဗဟိုကွပ်ကဲမှုတည်ဆောက်ခြင်းနှင့်အတူ ပေါ်ပေါက်လာပါသည်။  ထိုအခါ “လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့် ကဲ့သို့သော ဒီမိုကရေစီစံနှုန်းများသည် နွေဦးတော်လှန်ရေးအောင်မြင်ရန် ကြိုးပမ်းဆဲ ကာလ၌ အရေးပါသည့် အခန်းကဏ္ဍ၌ မရှိနေပြီလော” ဟု မေးခွန်းထုတ်ရန် ရှိလာပါသည်။ ယင်းသို့ “ဒီမိုကရေစီတွင် အရေးကြီးသည့် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်နှင့် အမှားကို ဝေဖန်ပိုင်ခွင့်” ဆိတ်သုဥ်းလာခြင်းက လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေးကို ထိခိုက်နိုင်ကြောင်း အောက်ပါ ဥပမာများတွင် ထင်ရှားစွာ တွေ့နိုင်သည်။

မြေလတ်အသံ သတင်းဌာနမှ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၈ ရက်နေ့ ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် ဖော်ပြခဲ့သည့် “ပေါ်ဦး သို့မဟုတ် သားသေ၊ ဘဝပျက် ပကဖရန်ကြောက်လို့ ရွာစဉ် လှည့်ပြေးနေရသူ” ဆောင်းပါးတွင် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး၊ ဒီပဲယင်းမြို့နယ်၊ သစ်ရာအိုက်ရွာ၌ ရပ်ရွာပိုင်မြေအား တော်လှန်ရေးကို အကြောင်းပြကာ အကွက်ရိုက်၍ ရောင်းစားနေသည့် ကျေးရွာ ပကဖ ခေါင်းဆောင်၏ လုပ်ရပ်အား ကန့်ကွက်ခဲ့ဖူးပြီး စစ်အာဏာရှင်တော်လှန်ရေးတွင် ပါဝင်နေသူ အသက် ၂၅ နှစ်အရွယ် လူငယ်တစ်ဦးမှာ ကျေးရွာ ပကဖအဖွဲ့၌ ဒုတိယတာဝန်ခံအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေစဉ် ဧပြီလ ၂၈ ရက်နေ့ ၂၀၂၂ ခုနစ် ည ၉ နာရီဝန်းကျင်၌ နေထိုင်ရာအိမ်၌ပင် လက်နက်ကိုင်လူတစ်စု၏ သေနတ်ဖြင့် ပစ်ခတ်သတ်ဖြတ်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ပစ်ခတ်ရန် အမိန့်ပေးစေခိုင်းသူမှာ အဆိုပါကျေးရွာပကဖအဖွဲ့၏ တာဝန်ခံဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ အသတ်ခံရသူ လူငယ်၏ ဖခင်ဖြစ်သူမှာ အုပ်ချုပ်ရေးဌာနအဆင့်ဆင့်နှင့် ဝန်ကြီးဌာနများသို့ စာဖြင့် တိုင်ကြားခဲ့ရာ စုံစမ်းစစ်ဆေးသူများမှ ကွင်းဆင်းမေးမြန်းမှုများ ပြုလုပ်သွားသော်လည်း ယနေ့တိုင် တာဝန်ရှိသူ ကျေးရွာ ပကဖ ခေါင်းဆောင်မှာ ဖမ်းဆီးစစ်ဆေးခြင်း ခံရမှု မရှိပဲ ကျန်ရစ်သူမိသားစုကသာ လုံခြုံရေးအခြေအနေ စိုးရိမ်ရ၍ ရွာစဉ်ရွှေ့ပြောင်းကာ တိမ်းရှောင်နေရကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ အဆိုပါဖြစ်စဉ်တွင် တော်လှန်ရေးအား အကြောင်းပြုကာ ကိုယ်ကျိုးရှာသည့် ကျေးရွာပကဖ ခေါင်းဆောင်အား ဝေဖန်ကန့်ကွက်ဖူးသူ တော်လှန်လူငယ်တစ်ဦး တရားမဲ့စွာ သေဆုံးရသည့်အပြင် သေဆုံးသွားသည့် သားဖြစ်သူအတွက် တရားမျှတမှု ရှာပေးသည့် ကျန်ရစ်သူ မိသားစုမှာလည်း တိမ်းရှောင်နေရသည့် အခြေအနေဖြစ်နေသည်။ မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန်ရေးအတွှင်းတွင် လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များ၏ တပ်ဖွဲ့ဝင်အချင်းချင်းကြား၌ သာမက ပြည်သူလူထု၌တွင်ပါ လွတ်လပ်စွာဝေဖန်ပိုင်ခွင့်နှင့် တရားမျှတမှုရှာရန် အခွင့်အလမ်းရှားပါးနေကြောင်း မြင်သာသည့် အချက်ပင်ဖြစ်ပါသည်။

Myanmar Pressphoto Agency မှ မတ်လ ၁၉ ရက်နေ့ ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် ဖော်ပြခဲ့သည့် ဆောင်းပါးတွင် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး၊ ဆားလင်းကြီးမြို့နယ်၊ ဆားထုံးရွာမှ အမျိုးသမီးတစ်ဦးအပေါ် စစ်လက်နက်ဖြင့် ကိုယ်ထိလက်ရောက် ထိပါးခဲ့သူ မြို့နယ် ပလဖ အဖွဲ့ဝင်များအကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ ဆားလင်းကြီးမြို့အနီး ချည်မျှင်စက်ရုံထဲသို့ သံတိုသံစများ ဝင်ရောက်ခိုးယူမှုဖြင့် ဆားထုံးရွာသား ၃၆ ဦးအား ဆားလင်းကြီးမြို့နယ် ပလဖမှ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းထားပြီး ဧည့်တွေ့ခွင့် မရရုံမျှမက မည်သည့်အကျိုးအကြောင်းမျှ မေးမြန်း၍ မရသောကြောင့် ဆားလင်းကြီးမြို့နယ်ရှိ ကျေးရွာ ၅ ရွာမှ ပြည်သူ ၃၀၀ ကျော် ဆန္ဒဖော်ထုတ် ကြွေးကြော်ခဲ့သည်။ အဆိုပါဆန္ဒပြပွဲ၌ ဦးဆောင်ခဲ့သူ ဆားထုံးရွာမှ အမျိုးသမီးတစ်ဦး၏ နေအိမ်သို့ ဆားလင်းကြီးမြို့နယ် ပလဖ တပ်ဖွဲ့ဝင်များမှ အဆိုပါအမျိုးသမီးအား ဖမ်းဆီးရန် သွားရောက်ကြရာမှ စကားအချေအတင် ဖြစ်ကြကာ ရုန်းရင်းဆန်ခတ်ဖြင့် ဆန္ဒပြပွဲ ဦးဆောင်သူ အမျိုးသမီးမှာ သေနတ်ဒင်ဖြင့် ဦးခေါင်းကို ထုရိုက်ခံရသည်။ ထိုမျှမက အိမ်အတွင်း ရှိနေသူ မိသားစုဝင်များလည်း ထိခိုက်ဒဏ်ရာရခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ ယင်းဖြစ်စဉ်တွင် ဆန္ဒဖော်ထုတ်သူ ပြည်သူတို့သည် လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့် ရရှိသည်ဟု မဆိုနိုင်သည့်အပြင် ဆန္ဒပြပွဲအား ဦးဆောင်သူ အမျိုးသမီးမှာလည်း စစ်လက်နက်ဖြင့် ကိုယ်ထိလက်ရောက်ပင် ထိပါးခံရကြောင်း တွေ့ရပါသည်။ ဖော်ပြပါ ဖြစ်စဉ်၌ နွေဦးတော်လှန်ရေးအတွင်း ပြည်သူလူထု၏ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်နှင့် လူမှုဘဝလုံခြုံရေး ကင်းမဲ့နေမှုများကို မြင်တွေ့ရသည်။

သက်တမ်းအားဖြင့် နုနယ်သေးသည့် ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော် ကဲ့သို့ စစ်ဖက်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများမှာ ပြည်သူအား ဗဟိုပြုကာ ပြည်သူ့အသံအား ရှေးရှုရမည်သာမက အဖွဲ့အစည်းအတွင်း၌ စိတ်အားထက်သန်စွာ ပါဝင်လှုပ်ရှားနေသော လူငယ်ထု (ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေး တပ်မတော်သားများ) ၏ အသံကိုလည်း မျက်ကွယ်မပြုသင့်သည်မှာ တော်လှန်ရေးအား အောင်မြင်စွာ ပြီးဆုံးလိုသည့် တော်လှန်သူတိုင်း နှလုံးသွင်းထားရမည်ဖြစ်သော အရေးပါသည့် အခန်းကဏ္ဍ ဖြစ်သည်။

မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန်ရေးကို ဦးဆောင်သည့် အခန်းကဏ္ဍများ၌ ပါဝင် တော်လှန် ဦးစီးနေကြသူများတွင် တော်လှန်ရေးကာလ မတိုင်မီက နိုင်ငံရေးသမားအဖြစ် လှုပ်ရှားခဲ့သူများနှင့် နယ်ပယ်အသီးသီးမှ ပညာရှင်များက အများစုဖြစ်သည်။ ကျရာအခန်းကဏ္ဍအသီးသီး၌ ပါဝင်ထမ်းဆောင်နေကြသူများထဲတွင်လည်း နယ်ပယ် အသီးသီးမှ ပညာရှင်များ ၊ ပညာတတ်လူငယ်များ အပါအဝင် လူတန်းစားအသီးသီးမှ တော်လှန်လူထု ပါဝင်နေသည်။ တော်လှန်စစ်ဆင်နွှဲနေသည့် ကာလ ဖြစ်သည့် အားလျော်စွာ မူဝါဒချမှတ်ခြင်းနှင့် ဆုံးဖြတ်ချက်များ ချမှတ်ခြင်း အခန်းကဏ္ဍ၌ တော်လှန်ပါဝင်နေကြသူများမှာ မြေပြင်အခြေအနေများနှင့် အဖြစ်အပျက်များကို အလုံးစုံ သိနိုင်ခြင်းငှာ မစွမ်းသာပေ။ မည်သို့ပင် ကွင်းဆင်း စစ်ဆေး လေ့လာမှုများ ပြုလုပ်နိုင်စေကာမူ မြေပြင်ပကတိ တည်ရှိမှုများနှင့် ဦးစီးဦးဆောင်သူတို့ သိရှိရသည့် အဖြစ်အပျက်များအကြား ကွာဟမှုမှာ ရှိနေဦးမည် ဖြစ်သည်။ (ဉပမာ ၁ ‘ဝက်လက်မြို့နယ်တွင် တော်လှန်ရေးရဲဘော်အချင်းချင်း ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်မှု ဖြစ်ပွား၊ Burma VJ၊ ၂၂ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၄’ / ဉပမာ ၂ ‘တည်တောရွာ (၅) လောင်းပြိုင် လူသတ်မှုဖြစ်စဉ်အား ထိန်းသိမ်းဆောင်ရွက်မှုနှင့် ပက်သက်၍ သတင်းထုတ်ပြန်ချက်’ ၊ Depeyin People Defense Force၊ ၃၁ မေ ၂၀၂၄)

တော်လှန်လူထု၏ တာဝန်မှာ ‘ဆက်လက်ရှိနေဦးမည်ဖြစ်သော အဆိုပါကွာဟမှု’ အား ‘နွေဦးတော်လှန်ရေး၏ အရွေ့ကို ခြိမ်းခြောက်နိုင်သည် အထိ ကွာဟမှု’ မကြီးစေရန် နည်းလမ်းအမျိုးမျိုးဖြင့် အထောက်အပံ့ ပြုရန်ပင် ဖြစ်သည်။ မူဝါဒချမှတ်ခြင်းနှင့် ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်းကဲ့သို့သော ကဏ္ဍများ၌ တာဝန်ယူကာ တော်လှန်နေကြသူများမှာလည်း မြေပြင်ပကတိအရှိတရားနှင့် ကွာဟမှု မကြီးသော အချက်အလက်များ ရရှိနိုင်ရန်မှာ အဓိကျသော လိုအပ်ချက်များထဲမှ တခု ဖြစ်သည်။ တော်လှန်လူထု အထူးသဖြင့် ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေး တပ်မတော်အတွင်း တာဝန်ထမ်းဆောင်နေကြသည့် တော်လှန်လူငယ်များမှ မြေပြင် အရှိ အမှန်တရားအား ဖွင့်ဟပြောဆိုနိုင်စေမည့် နည်းလမ်းများ ရှာဖွေရန်မှာ ဖြေရှင်းချက် တခု ဖြစ်လာနိုင်ဖွယ် ရှိပါသည်။

နွေဦးတော်လှန်ရေးကို မောင်းနှင်နေသည့် အဓိကယန္တရား တခုဖြစ်သော ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်မှ တော်လှန်လူငယ်များမှာ နွေဦးတော်လှန်ရေးအပေါ် ယုံကြည်မှုအား လျော့ပါးစေသည့် စီမံခန့်ခွဲမှု ပြဿနာများနှင့်လည်း ကြုံတွေ့နေရသည်။ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေး တပ်မတော်အတွင်း တာဝန်ထမ်းဆောင်နေသည့် တော်လှန် လူငယ်ထုမှာ “အနာဂတ်တပ်မတော်အတွက် စစ်ပုံကျရန် စနစ်ဖော်ဆောင်ခြင်း ဟု သုံးနှုန်းသည့် စစ်ဖက်ဆိုင်ရာ စိတ်ဓာတ်သွတ်သွင်းခံရခြင်း” နှင့် “နွေဦးတော်လှန်ရေး အောင်မြင်ရန် ရှေးရှုကာ မှားယွင်းနေသည်များကို ဝေဖန်ထောက်ပြလိုခြင်း” များ အကြား လွန်ဆွဲ ရုန်းကန်နေရပါသည်။ မည်သို့ပင် ‘တော်လှန်ရေးကာလ’ ဟု ဆိုစေကာမူ မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန်ရေးအတွင်းမှ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်သည် လူသတ်လက်နက်ဖြစ်သည့် သေနတ်နှင့် စစ်ဖက်ဆိုင်ရာ အသုံးအဆောင်များအား တရားဝင် ကိုင်ဆောင် ဖွဲ့စည်းထားသည့် စစ်တပ်ဖြစ်၍ အထက်မှ ပေးအပ်သည့် အမိန့်တို့ကို မေးခွန်းပြန်လှန်ထုတ်ခြင်း မရှိပဲ နာခံရမည်က ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်အတွင်းမှ တပ်သားတို့၏ တာဝန်ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။ သို့သော် “အသက်နှင့် အနာဂတ်ကို မြှုပ်နှံကာ ယုံကြည်ထားရမည့် မိမိကို အမိန့်ပေးအပ်မည့် အထက်မှ တော်လှန်သူများမှာ စစ်ဖက်ဆိုင်ရာခေါင်းဆောင်မှု မည်မျှရှိသနည်းဟု မေးခွန်းထုတ်ရန်”မှာလည်း လိုအပ်သည့် အချက်ပင် ဖြစ်ပါသည်။ အရပ်ဖက်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများတွင် ခေါင်းဆောင်မှု လွဲမှားပါက လူ့အသက်သေဆုံးသည်အထိ ဖြစ်နိုင်ချေမှာ နည်းပါးသော်လည်း စစ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများတွင် ခေါင်းဆောင်မှု လွဲမှားပါက ကြီးမားသော လူ့အရင်းအမြစ် ဆုံးရှုံးမှုများ ဖြစ်လာနိုင်ပါသည်။ နွေဦးတော်လှန်ရေးအတွင်းရှိ လက်နက်ကိုင်လမ်းစဉ်မှ တော်လှန်လူငယ်များသည် မိမိတို့အား ဦးစီးဦးဆောင် ပြုလုပ်ကြမည့် ပုဂ္ဂိုလ်များ၏ စစ်ဖက်ဆိုင်ရာ စွမ်းဆောင်ရည်များနှင့် ပက်သက်၍ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်နှင့် လွတ်လပ်စွာဝေဖန်ခွင့်များ ဆုံးရှုံးနေခြင်းမှာ မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန်ရေးအတွင်း ဒီမိုကရေစီစံနှုန်းများ လျော့ပါးနေခြင်းကို ထင်ထင်ရှားရှား ဖော်ပြနေပါသည်။

ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်တွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေကြသည့် တော်လှန်လူငယ်များမှာ မိမိတို့ကိုယ်တိုင်၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ဖြင့် ရွေးချယ်ခဲ့ကြသော လက်နက်ကိုင်လမ်းစဉ်တွင် “စစ်အာဏာရှင် မြန်မာစစ်တပ်ကို ဖြုတ်ချရန် ကြိုးစားနေစဉ် အနာဂတ်၏ အာဏာရှင်အများအပြားကို မွေးထုတ်ရန် ပြင်ဆင်နေမိပြီလော” ဟူသည့် အတွေးများ ဝင်လာသည်အထိ ကြုံတွေ့နေကြရပါသည်။ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်အတွင်းမှ တော်လှန်လူငယ်ထုသည် မိမိတို့အား အမိန့်ပေးဦးစီးမည့် ဦးဆောင်သူများ၏ စစ်ဖက်ဆိုင်ရာ အရည်အချင်း၊ စစ်ဖက်ဆိုင်ရာ ခေါင်းဆောင်မှု စွမ်းရည်တို့နှင့် ပက်သက်၍ လွတ်လပ်စွာ ဝေဖန်နိုင်ရန် အခွင့်အရေး နည်းပါးလှပါသည်။ မူဝါဒချမှတ်ခြင်းနှင့် ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်း အခန်းကဏ္ဍတို့၌ တာဝန်ယူထားသူတို့၏ အမှားများ၊ ကျူးလွန်မှုများကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုနိုင်ရန်မှာကား ပို၍ ဝေးသည့် အခွင့်အရေးတခု ဖြစ်လာနေသည်။ တော်လှန်လူငယ်ထု ကြုံတွေ့နေရသည့် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်နှင့် လွတ်လပ်စွာ ဝေဖန်နိုင်ခွင့် နည်းပါးခြင်းမှာ နွေဦးတော်လှန်ရေး အောင်မြင်မှု နှောင့်နှေးနိုင်သည့် အဓိကပြဿနာများထဲမှ တခုဟုပင် ယူဆရပါသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ “မြေပြင်နှင့် ဝေးကွာသည့် သုံးသပ်ဝေဖန်သူ”ဆိုသူများက “စစ်ပုံစံသွင်းရန် လိုအပ်သည်၊  ဗဟိုကွပ်ကဲမှုတည်ဆောက်ရန် လိုအပ်သည် ဟု တိုက်တွန်းကြခြင်းများသည် တော်လှန်ရေးကို အမှန်တကယ် အထောက်အကူမပြုဘဲ တော်လှန်ရေးကို ထိခိုက်စေနိုင်သည်” ဆိုသည့်အချက်ကို ထောက်ပြလိုခြင်း ဖြစ်ပါသည်။